Andrzej Nowak – Arczewski, dziennikarz, pisarz, reportażysta był bohaterem spotkania „Trudne dziedzictwo”, które odbyło w sali konferencyjnej Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Jana Długosza w Sandomierzu. Autor kontrowersyjnych pozycji jak chociażby „Przykosa”, „Zmiłuj się nad nami” w rozmowie z dr Danutą Paszkowską przybliżył swój warsztat pracy oraz wyjaśnił dlaczego bohaterami jego książek są osoby, które zapisały się zarówno po jasnej i ciemnej stronie kart historii.
Sandomierska biblioteka udostępnia swoje podwoje szerokiemu spektrum twórców. Dyrektor placówki Wojciech Dumin powiedział, że takie autorskie spotkania to misja biblioteki ale pełna walorów poznawczych, a kontrowersyjne pozycje zawsze budzą zainteresowanie i emocje.
Zaproszenie Nowaka Arczewskiego to misja biblioteki. Biblioteka powinna dawać szanse wszystkim interesującym się, czy to historią, czy innymi sprawami związanymi z kulturą i życiem społecznym, aby wyrobić sobie swoje zdanie. My takich osób oczywiście poszukujemy. Staramy się nie tyle korzystać z ofert, które do nas trafiają, ale także łowić takie postaci, które wnoszą pewne nowe informacje w świat dziedziny historii, dziedziny publicystyki. A to czy to jest kontrowersyjny, czy trudny temat, zależy od każdego z nas. Nie ze wszystkim musimy się zgadzać, każdy powinien mieć wyrobioną opinię. Natomiast opinia powinna być wyrobiona na bazie możliwie największych, najszerszych źródeł informacji i to spotkanie temu służy.
Osoby tylko pozytywne zdaniem Nowaka – Arczewskiego nie są dobrym materiałem na bohaterów książek, bo o nich wszystko już powiedziano. Za to ciekawe są osoby o niejednoznacznej biografii.
Mówimy o pozytywnych różnych relacjach, o pozytywnych bohaterach, wynosimy na piedestał ludzi, a okazuje się, że też jest ciemna strona naszej historii, naszych zachowań. Żeby uwypuklić prawdziwych bohaterów trzeba pokazać też tę ciemną stronę. Na tle tych ciemnych stron, bohaterowie lepiej są wyróżniani.
Prowadząca spotkanie dr Danuta Paszkowska wysoko oceniła twórczość i warsztat Nowaka-Arczewskiego.
Każdy reportażysta, pisarz, autor książek reportażowych i tak jest w przypadku pana Andrzeja wypracowuje sobie własny warsztat i to jest cenne. Dlatego ten gatunek jest taki żywy, chętnie czytany, bo on opowiada nam w przypadku pana Andrzeja w taki sposób barwny, zajmujący, nasze dzieje ale i naszą teraźniejszość. Nas samych po prostu.
Zdaniem pani dr Paszkowskiej książek bohatera spotkania nie czyta się lekko. Są to pozycje o dużym ciężarze gatunkowym ze względu na podejmowaną w nich tematykę.
Lekko nie. Przyjemnie z punktu widzenia konstrukcji literackiej, stylistyki tak. Ciężar gatunkowy podejmowanych przez pana Andrzeja tematów do łatwych ani lekkich nie należy. Mnie np. lektura „Przykosy” mimo, że wiedziałam, że ta książka powstaje, bo pan Andrzej skontaktował się ze mną i nawet odbyliśmy rozmowę na ten temat, była dla mnie książką osobiście bardzo bolesną i dojmującą. Krwawi mi serce do dziś. Mój tato walczył w Cebrze. Reder (główny bohater „Przykosy” red.) nie był dowódcą tego batalionu w którym wałczył mój tato, ale mój tato znal Redera i dla niego przez wiele lat był to wzór oficera.
Dlaczego ludzie wielcy, wynoszeni na piedestał, potrafili w innym okresie swojego życia stać się nikczemnikami, łajdakami –zastanawiał się Nowak –Arczewski.
Wiele przyczyn składa się na to, że ludzie różnie zachowywali się i z bohatera stawali się kanaliami. Oni w różnych sytuacjach z przeszłości byli wynoszeni na piedestał, byli chwaleni, a później zmieniła się historia i ci luzie którzy wynoszeni byli na piedestał w świetle dokumentów, które są ujawniane nie mieli zbyt dobrego zachowania. Sytuacja geopolityczna, charakter, to co w nas jest, w naszych genach, w naszym zachowaniu ale też sytuacja materialna. Tu były tereny biedne, były tereny troszeczkę zacofane, jak skansen. Więc ludzie chcieli za wszelką cenę wybić się mówiąc potocznie, zdobyć stanowisko, zdobyć władzę, a to często robili kosztem swoich kolegów i przyjaciół.
Zastanawiano się czy relacje i opowieści to źródło informacji, które są traktowane przez Nowaka-Arczewskiego na równi z pisanymi. Dr Paszkowska stwierdziła, że nie ma powodów do ich podważania.
Opowieści świadków lub potomków świadków. Nie ma powodów by podważać te świadectwa.
Zdaniem dyrektora sandomierskiej biblioteki każdy z nas ma ciemną stronę, tak jak bohaterowie książek gościa spotkania. Wojciech Dumin uważa, że nie należy jej ukrywać i pomijać.
Ciemna strona, którą pewnie każdy z nas ma nigdy nie jest elementem dobrze świadczącym o nas. Więc ludzie naturalnie stronią od takich swoich przywar, złych nawyków. W momencie kiedy o nich porozmawiamy szerzej, otwarcie, być może okaże się, że nie jesteśmy odosobnieni w tych swoich przywrach. Może się okazać, że podobną ciemną stronę ma wiele innych osób. Kiedy ma ją wiele innych osób, łatwiej się nam za tą ciemną stroną oswoić. Warto tego tematu ciemnej strony każdego z nas nie pomijać.
Puentą spotkania niech będą słowa dr Paszkowskiej.
We mnie jest wielka obawa, że dopóki my wszyscy nie zrobimy takiego rachunku sumienia, to będziemy żyli w poczuciu jakiegoś kłamstwa. Nie ma dla życia zbiorowego, dla życia narodu nic gorszego niż kłamstwo.
